Soru :

Sultan Vahdettin Atatürk için arama fermanı mı yoksa ölüm fermanı mı çıkartmıstır? Aslında ben arama diye biliyorum ama üniversitede hocamız aksini söyledi. Doğrusu nedir?

Elif Çoban

Cevap :

Sözünü ettiğiniz belge bir ferman değil, bir irade-i seniyye veya emr-i hümayundur. Zira fermanın üslubu farklıdır. Burada bir onama (tasdik) işleminden bahsediliyor. Zaten padişahın idama mahkum etmesi diye bir şey olamaz; o Tanzimattan önceydi. Nemrut Mustafa Divan-ı Harbinde idama mahkum edilmiş olan M. Kemal ve arkadaşlarının rütbe ve unvanlarının kaldırılması (ref’) ve idamlarının onanması sözkonusu ediliyor. Zaten belgenin sonunda ele geçirildiklerinde veya teslim olduklarında yeniden muhakeme edilmek üzere mahkemeye sevklerinin istenmesi, meseleyi yeterince açıklıyor bence. İdam edilmesi istenen kişinin yeniden muhakeme edilmesi başka hangi anlama gelir? O zaman diyoruz ki, bu, mahkeme idam kararını gıyaben verdiğinden sözkonusu kişilerin yakalandıklarında veya teslim olduklarında hen yeniden yargılanacaklarını ve herhangi bir resmi sıfatlarının bulunmadığını bildiren bir padişah emridir. “İdam fermanı” olması, dediğim gibi, zaten mümkün değildir.